ಲಾವಣಿ (ಮರಾಠಿ:) ಪ್ರಸ್ತುತ ಭಾರತದಲ್ಲಿ ಮಹಾರಾಷ್ಟ್ರದಲ್ಲಿ ಜನಪ್ರಿಯವಾಗಿರುವ ಸಾಂಪ್ರದಾಯಿಕ ಸಂಗೀತದ ಅತ್ಯಂತ ಜನಪ್ರಿಯ ಪ್ರಕಾರವಾಗಿದೆ. ಲಾವಣಿ ಮೂಲಭೂತವಾಗಿ ಸಾಂಪ್ರದಾಯಿಕ ಸಂಗೀತ ಮತ್ತು ಸಮಕಾಲೀನ ನೃತ್ಯದ ಸಮ್ಮಿಲನವಾಗಿದ್ದು, ವಿಶೇಷವಾಗಿ ಡೊಲ್ಕಿ ಎಂಬ ಸ್ವದೇಶಿ ಡ್ರಮ್‌ನಲ್ಲಿ ವೇಗದ ಗತಿಯಲ್ಲಿ ಡ್ರಮ್ಸ್ ನುಡಿಸುವಿಕೆಯೊಂದಿಗೆ ಪ್ರದರ್ಶನ ನೀಡುತ್ತಾರೆ. ಲಾವಣಿ ಎಂಬ ಪದವು “ಡ್ರಮ್” ಗಾಗಿ “ಲಯಾ” ಎಂಬ ಹಿಂದಿ ಶಬ್ದದಿಂದ ಬಂದಿದೆ. ಲಾವಣಿ ಸಂಗೀತದ ಮೂಲದ ಕಥೆ ಹಲವು ದಶಕಗಳ ಹಿಂದಿನದು. ಇದನ್ನು ಮೊದಲು ಖ್ಯಾತ ನರ್ತಕಿ ಮಧುಬಾಲಾ ಅವರು ಪ್ರದರ್ಶಿಸಿದರು.
ಲಾವಣಿ ನೃತ್ಯಗಾರರ ಇಂದಿನ ಆವೃತ್ತಿಯನ್ನು ಮುಖ್ಯವಾಗಿ ಜನಪ್ರಿಯ ಮರಾಠಿ ಪ್ರಣಯ ಚಲನಚಿತ್ರಗಳ ಪಾತ್ರವರ್ಗದಿಂದ ನೇಮಕ ಮಾಡಲಾಗಿದೆ. ಇದರ ಹಿಂದಿನ ಮುಖ್ಯ ಕಾರಣವೆಂದರೆ, ಭಾರತದಲ್ಲಿ ಹೆಚ್ಚಿನ ಜನರು ಮಹಾರಾಜರ ಯುಗಕ್ಕೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿದ ನೃತ್ಯ ಪ್ರಕಾರವನ್ನು ಮತ್ತು ಈ ಚಿತ್ರಗಳಲ್ಲಿನ ಪ್ರಣಯ ವಿಷಯಗಳನ್ನು ಪರಿಗಣಿಸುತ್ತಾರೆ. ಇದರ ಪರಿಣಾಮವಾಗಿ, ಲಾವಣಿ ನೃತ್ಯಗಾರರಲ್ಲಿ ಹೆಚ್ಚಿನವರು ಮಹಾರಾಜರ ಆಸ್ಥಾನದಲ್ಲಿದ್ದ ಜನರು. ಭಾರತೀಯ ಮುಸ್ಲಿಮರು ಮತ್ತು ಕ್ರಿಶ್ಚಿಯನ್ನರಿಂದ ಹಿಂದೂ ಧರ್ಮದ ಚಿತ್ರಣ ಮತ್ತು ವರ್ಜಿನ್ ಮೇರಿಯ ಚಿತ್ರಣಕ್ಕಾಗಿ ಲಾವಣಿಯನ್ನು ಟೀಕಿಸಿದ ಕೆಲವು ನಿದರ್ಶನಗಳು ಇದ್ದರೂ, ಭಾರತದಲ್ಲಿ ಪ್ರದರ್ಶಿಸಿದ ನೃತ್ಯಗಳ ವಿರುದ್ಧ ದ್ವೇಷದ ಅಪರಾಧಗಳ ಯಾವುದೇ ಪ್ರಕರಣಗಳಿಲ್ಲ. ವಾಸ್ತವವಾಗಿ, ಸಂಗೀತದ ಕೆಲವು ಭಾಗಗಳು ಜನಸಾಮಾನ್ಯರಿಗೆ ಅರ್ಥವಾಗುವುದು ಕಷ್ಟ ಎಂಬುದು ಮಾತ್ರ ದೂರು.
ಭಾರತದಲ್ಲಿ ಲಾವಾ ನೃತ್ಯ ಪ್ರಕಾರದ ಇತಿಹಾಸವು ಅದರ ಆಧ್ಯಾತ್ಮಿಕ ಪರಂಪರೆಯೊಂದಿಗೆ ನಿಕಟ ಸಂಬಂಧ ಹೊಂದಿದೆ. ಲಾವಣಿ ಹೆಚ್ಚಾಗಿ ರಜಪೂತ ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯಗಳ ವಿವಾಹ ಸಮಾರಂಭಗಳಲ್ಲಿ ಹಾಡಿದ ಸ್ತುತಿಗೀತೆಗಳನ್ನು ಒಳಗೊಂಡಿದೆ. ಮಹಾರಾಷ್ಟ್ರ ರಾಜಸ್ಥಾನ ರಾಜ್ಯದಲ್ಲಿ, ಲಾವಣಿ, ಕುಂಭಲೆ, ನೈವೇದ್ಯ ಮತ್ತು ಗದರ್ ನಂತಹ ನೃತ್ಯ ಪ್ರಕಾರಗಳನ್ನು ಮಹಿಳಾ ಸಂಗೀತಗಾರರು “ಧಾಮ್” ಎಂದು ಕರೆಯುತ್ತಿದ್ದರು. ‘ಲಾವಣಿ’ ಎಂಬ ಹೆಸರು ‘ಲಾ’ ನಿಂದ ಬಂದಿದೆ, ಅಂದರೆ ಸೌಂದರ್ಯ ಮತ್ತು ‘ವೇಧಿ’ ಎಂದರೆ ನೃತ್ಯ. ಮರಾಠಿ ಭಾಷೆಯಲ್ಲಿ “ವೇದಿ” ಎಂಬ ಪದದ ಅರ್ಥ “ಟೆಲಿಗ್ರಾ”. ಬಾಲಿನೀಸ್ ಸಂಗೀತಗಾರರ ಪ್ರಭಾವದಿಂದಲೇ ಲಾವಾ ನೃತ್ಯದ ಮೊದಲ ರೂಪಗಳು ರೂಪುಗೊಳ್ಳಲು ಪ್ರಾರಂಭಿಸಿದವು.